Valobat onderzoekt reststromen van bataat

Zoete aardappel krijgt tweede leven

Tot veertig procent van de Belgische bataatoogst haalt de winkelrekken niet. Knollen die te groot, te klein of beschadigd zijn, verdwijnen vaak in veevoer. Het project Valobat, gecoördineerd door Viaverda met HOGENT als onderzoeks- en matchingspartner, wil die reststromen opwaarderen en ze omzetten in grondstoffen voor innovatieve voedingsproducten.

De teelt van zoete aardappel groeide de voorbije jaren sterk. Vlaamse telers investeerden in mechanisatie en schaalvergroting en oogsten vandaag 40 à 50 ton per hectare. Achter dat succes schuilt een nadeel: een flink deel van de knollen is onverkoopbaar. "Afhankelijk van seizoen en weer kan dat aandeel sterk oplopen,” zegt Evelien Van Bavegem, projectleider bij HOGENT. “Dat is niet alleen een economische domper voor telers. Het betekent ook dat veel perfect voedzame bataat niet op het bord van de consument belandt."

Gummibeertjes en dumplings

In een eerste fase bracht HOGENT de mogelijkheden van bataatreststromen in kaart via marktonderzoek. Dat leverde een brede waaier aan pistes op: van puree en soepen tot functionele ingrediënten voor bakkerijproducten. Door de natuurlijke zoete smaak en het zetmeelgehalte kan bataat bestaande grondstoffen deels vervangen of extra textuur bieden. Voor bedrijven die inzetten op plantaardige producten, gezonde snacks of circulaire concepten ligt hier een duidelijke kans. “Wij slaan de brug tussen landbouwers en voedingsbedrijven,” zegt Van Bavegem. "We bekijken wat technisch haalbaar is en brengen de juiste partners samen."

Dat levert al concrete resultaten op. Davai Dumplings gebruikte bataatreststromen in de vulling en testte het product met succes op festivals. Een jonge start-up experimenteerde met soep op basis van afgekeurde knollen. Studenten uit de opleiding Chemie en Biochemie van HOGENT ontwikkelden gummibeertjes met bataat. Zulke cases tonen volgens Van Bavegem dat valorisatie meer is dan theorie: het kan leiden tot nieuwe producten en marktkansen. "We staan nog maar aan het begin. Andere bedrijven toonden al interesse en er lopen gesprekken voor bijkomende toepassingen."

Op zoek naar partners

Een bijkomende uitdaging is de korte houdbaarheid van bataat zodra die behandeld of gesorteerd is. Bewaring vraagt curing onder specifieke luchtvochtigheid, en vanaf dan tikt de klok. Vraag en aanbod op elkaar afstemmen is daardoor niet vanzelfsprekend. Daarom benadrukt Valobat het belang van structurele samenwerkingen en duidelijke afspraken tussen telers en verwerkers. Met engagement van bedrijven kan de logistiek beter op hun noden worden afgestemd en daalt het risico voor de landbouwers.

Het succes van Valobat hangt dus mee af van de bereidheid van voedingsbedrijven om in te stappen. Telers hebben zich al verenigd; nu is het aan de industrie om de sprong te wagen. "We zoeken partners die willen onderzoeken hoe zij bataat in hun processen kunnen integreren," besluit Van Bavegem. “Dat kan gaan van het vervangen van bestaande ingrediënten tot het ontwikkelen van nieuwe recepten. Hoe meer spelers meedoen, hoe groter de impact.”

Interesse in een samenwerking rond bataatvalorisatie? Neem contact op met projectleider Evelien Van Bavegem via evelien.vanbavegem@hogent.be

Bataat wordt voedingssupplement
Studenten van de afstudeerrichtingen Chemie en Biochemie aan HOGENT ontwikkelden gummibeertjes met zoete aardappel als bron van vitaminen. Hun idee speelde in op de trend van voedingssupplementen in snoepvorm, die vooral jongeren aanspreekt. De studenten onderzochten de bataat op vitamine A, B en C en toonden aan dat de knollen rijk zijn aan micronutriënten. Met die resultaten maakten ze een product dat ze inschreven voor de BioBase Innovation Student Challenge, waar ze een derde plaats behaalden.
Hoewel de snoepjes voorlopig niet verder worden ontwikkeld – er zijn bijvoorbeeld nog geen bewaarmiddelen toegevoegd en de houdbaarheid is daardoor beperkt – leverde het project waardevolle inzichten op. De studenten moesten niet alleen een aantrekkelijk eindproduct creëren, maar ook de vitaminegehaltes analyseren en de technologische haalbaarheid inschatten.
Ze ontdekten welke stappen nog nodig zijn voor commercialisering, zoals het verlengen van de shelf life en het voldoen aan de regelgeving rond voedingssupplementen. Voor de voedingsindustrie toont dit experiment hoe reststromen ook in onverwachte productcategorieën een plek kunnen krijgen. Dat een kromme of te kleine bataat kan eindigen als kleurrijk gummibeertje, illustreert hoe breed de valorisatiepistes zijn.

Bataatreststromen in de festivalkeuken
Ook het Gentse Davai Dumplings stapte mee in Valobat. Via LinkedIn kwam het bedrijf in contact met het project en ze aarzelden niet: het jonge bedrijf had al ervaring met reststromen en wilde opnieuw laten zien hoe je circulaire ingrediënten kunt vertalen naar aantrekkelijke producten. De keuze viel op hun coreproduct: plantaardige dumplings.
De bataatreststromen werden verwerkt in de vulling en geserveerd tijdens festivals. De reacties waren ronduit positief. "Mensen waren fan en gaven aan dat ze het gevoel hadden echt een impact te maken door dit te proeven," zegt co-founder Ruslan Podgaetskiy.
Helemaal vanzelf ging het niet: extra handelingen, laboanalyses en procesaanpassingen maakten het traject kostelijker dan werken met standaardgrondstoffen. Toch ziet Davai er vooral kansen in. "Hoe meer reststromen we kunnen integreren, hoe beter. We onderzoeken nu of we de bataat ook kunnen meenemen in ons eigen restaurant en in de producten die we volgend zomerseizoen lanceren."